RADZIM  N53^o32.016' E017^o36.222'

Pierwsza wzmianka źródłowa o miejscowości, jako wsi rycerskiej, pochodzi z 1356 r., kiedy wielki mistrz krzyżacki Winrych von Kniprode nadał wiernemu Tomaszowi i jego prawowitym spadkobiercom na prawie chełmińskim 24 włóki na Reseminie.

Radzim był gniazdem rodowym Radzmińskich, in. Radzimińskich.

W 1548 r. właścicielem był Heidenstein, a następnie Aleksander Potulicki Według danych z 1570 r. własność została podzielona, na właścicieli: Macieja Prusieckiego (szlachcica, posiadającego 2,5 włóki), Łukasza oraz Macieja Radzinskich (szlachcice, 15 włók) i Wojciecha Radzinskiego (szlachcica, 4włóki).

W 1752 r. majątek zakupił hrabia Michał Czapski, wojewoda malborski; był on właścicielem do lat 80-tych XVIII w.

W 1789 r. posiadłość należy już do Drausnitza. Niewiele danych zachowało się o tych właścicielach. W latach 60-tych XIX w. majątek Radzim miał 687 ha powierzchni, we wsi stały 22 budynki, 9 domów, było 144 mieszkańców, z tego 100 katolików i 44 wyznania protestanckiego.

Do majątku należał folwark Zaremba i cegielnia. Wiadomo ponadto, że w 1884 r. właścicielem był A.Bedan. Na pocz. XX w. właścicielem był Wilhelm Bedau, który obok działalności rolniczej (670 ha gruntów) prowadził gorzelnię i cegielnię.

Z połowy XIX i początku XX w. pochodzi większość budynków gospodarczych tworzących zespół folwarczny.

Dwór–1867r., gorzelnia–1899r., garaże–1882r., stodoła–1912r., piwnica w parku–1929r., magazyn zbożowy–1867r., chlewnia–1867r., domy mieszkalne–1867r.

Po I wojnie światowej folwarkiem zarządzała Łucja Telinius, w tym czasie majątek liczył 670 ha gruntów rolnych, w tym 362 ha grunty orne, 154 ha łąki, 47 ha las. Za czasów Rzeczypospolitej Radzim należał do starostwa tucholskiego.

W 1924 roku majątek kupują Zygmunt i Stefania Seydowie. Ostatnia właścicielka Stefania Seyda została rozstrzelana przez Niemców we wrześniu 1939 r.(rozdała pracownikom dworskim inwentarz aby nie dostał się w ręce okupanta).

Podczas okupacji w piwnicach dworu Niemcy urządzili własną katownię, w pokojach mieszkali gestapowcy. Już od września 1939 r. w Radzimiu odbywały się masowe egzekucję.

Po II wojnie światowej majątek przeszedł w ręce państwa, a następnie został przejęty przez Państwowe Gospodarstwo Rolne-PGR Radzim, Zakład Rolny Radzim (1989r.). W latach 60-70-tych przeprowadzono adaptację dworską na cele mieszkaniowe i usługowe.

We wnętrzach miały znajdować się stołówka, gabinet lekarski oraz świetlica dla wiejskiego klubu prasy. Adaptacja spowodowała szereg zmian w układzie wnętrz. Niewielkim zmianom uległ wygląd zewnętrzny obiektu. Główny hol parteru przedzielono wówczas ścianą, wydzielając wnętrze skrzydła północnego i reszty dworu. Podczas tych prac usunięto sztukaterię za stropu salonu północnego. (obok salonu z sztukateriami renesansowymi). Znajdujące się obok pomieszczenia zaadaptowano na klub prasy. Część południową parteru i . piętra dworu przeznaczono na cele mieszkalne.

W latach 70-tych sale parteru po lewej stronie zajmowało przedszkole, należące do PGR-u, działające do 1990r. Na piętrze mieściła się ponadto stołówka i gabinet lekarski. W dobudowanym skrzydle południowym dworu, w jego południowo zachodnim narożniku, gdzie wcześniej znajdowała się kaplica, umiejscowiono magazyn.

W 1978 roku planowano kapitalny remont dworu. Program zakładał, że w piwnicach znajdzie się klubokawiarnia, magazyn, stołówka i przedszkole. Na parterze pozostanie przedszkole, a w części północnej stołówka dla pracowników. Na I piętrze miał się znajdować Zakładowy Ośrodek Zdrowia, biura oraz pokoje gościnne. Na poddaszu planowano urządzić pokoje gościnne.

W latach 1980-1991 przeprowadzono etapami dalszy remont dworu. Prace ogólno-budowlane zakończono w 1991r.(m.in. pogłębienie piwnic, instalacja wodno-kanalizacyjna, centralnego ogrzewania, podłogi, malowanie ścian zewnętrznych, pokrycie dachu blachą miedzianą). Zagospodarowano wówczas część piwnic, przeznaczając pomieszczenia na kawiarnię i stołówkę, założono tam lastrico i płytki ceramiczne na ścianach. Zakończono wówczas także prace konserwatorskie-roboty sztukatorskie w holu, oczyszczanie istniejących sztukaterii, częściowa renowacja klatki schodowej, wykonanie podjazdu i utwardzenie terenu wokół dworu. Planowano odtworzyć stolarkę drzwiową i okienną, wykonać boazerię w holu i na klatce schodowej. Plany te nie zostały zrealizowane.

POŻAR 

Pożar wybuch w nocy z 17-18 stycznia 1992 r. w wyniku którego zniszczeniu uległ dach i poddasze dworu. W grudniu 1992 r. i w styczniu 1993 r. przeprowadzono prace remontowe i zabezpieczające. Wymieniono uszkodzoną więźbę dachową, wymieniono i wzmocniono elementy konstrukcyjne. Na powierzchni ok. 50 m2 wymieniono pokrycia dachowe z płytek miedzianych na pokrycie z papy. Od tego czasu w dworze nie wykonano żadnych prac remontowo konserwatorskich. W 1992 r. obiekt został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, Oddział w Bydgoszczy.

Od lat 90-tych dzierżawcą jest spółka „Dąbrad-Rol”- sp.z o.o.z Radzimia. Obecnie pałac i ziemia są dzierżawione przez prywatnego właściciela z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Właściciel kompletnie nie dba o pałac. Wielokrotnie grabiony i zaniedbany niszczeje.

POŁOŻENIE DWORU

Informacja od konserwatora zabytków.

Zespół dworsko – parkowy położony na terenie Krajny, ok. 4km na wschód od Kamienia Krajeńskiego, przy drodze z Kamienia Krajeńskiego do Droźdzenicy, po jej północnej stronie, na południowym. brzegu jeziora Radzim.

Dwór usytuowany na dość znacznym wzniesieniu, które po stronie zachodniej opada w stronę jeziora kilkoma tarasami. Budynek założony na osi północno - południowej, założony na rzucie odwróconego L.

Teren dawnego folwarku znajduje się na wschód od dworu, części rezydencjonalną i gospodarczą, dzieli mur ceglany otynkowany. Podwórze gospodarcze założone na planie prostokąta, z dawnego założenia zachowały się budynki- chlewnia, szopa na nawozy i narzędzia, kuźnia, garaże, gorzelnia, stodoła, magazyn zbożowy i stajnia.

Po zachodniej stronie dworu mieści się dawna kolonia mieszkalna, usytuowana w pobliżu jeziora, rozplanowana wzdłuż drogi wiejskiej. Po północnej. stronie drogi zachowały się trzy domy mieszkalne oraz dwa chlewiki dla inwentarza. Park dworski o charakterze krajobrazowym, o powierzchni ok. 4,8 ha, znajduje się w części południowej i północno -wschodniej. Graniczy z linią brzegową jeziora.

Po stronie północnej. dworu w parku zachowały się pozostałości schodów prowadzących w stronę jeziora, drugie schody znajdują się po zach. stronie dworu. Materiał, konstrukcja, technika budowania

1.Fundamenty – podmurówka z kamienia

2.Ściany – partia cokołowa z kamienia, częściowo ociosanego, ściany murowane z cegły pełnej, zewnątrz nie otynkowane. Od strony wewnętrznej otynkowane. W piwnicach w kilku pomieszczeniach płytki ceramiczne (współczesne).

3.Konstrukcja dachu – więźba drewniana o konstrukcji krokwiowo – jętkowej

4.Sklepienia – w piwnicach sklepienia kolebkowe, ceglane. Między kondygnacjami stropy drewniane.

5.Pokrycie dachu – blacha miedziana, fragmenty dachu zniszczone pożarem- papa na deskowaniu.

6.Podłogi i posadzki - w piwnicy płytki lastrico. Posadzka holu- płytki lastrico, w pokojach parteru od strony pn. parkiet drewniany o zróżnicowanym układzie, w pokojach od strony pd. Płyta pilśniowa. Na piętrze w pokoju z ryzalitem – parkiet drewniany, w pozostałych pomieszczeniach – płyta pilśniowa. Taras portyku wsch. - lastrico, taras pn. - ogrodowy – posadzka betonowa.

7.Schody–zewnętrzne–ryzalitu wsch. -jednobiegowe, 3-stopniowe, z płyt kamiennych, schody na taras północny.-jednobiegowe, 10-stopniowe

STRUKTURA

Zespół składa się ze wszystkich niezbędnych elementów funkcjonalnych folwarku:

1)pałacu wraz z parkiem,

2)podwórza gospodarczego,

3)kolonii mieszkalnej.

PAŁAC

Na osi północno-południowej, z wejściem od wschodu, do pałacu dołączono dom mieszkalny, na północnym i północnym zachodzie założono park,  w tej chwili bardzo mocno zniszczony.

Podwórze gospodarczo-folwarczne zostało założone na wschodniej części rezydencyjnej, od której oddzielone jest murem ceglanym, podwórze ma kształt prostokątny, granicami podwórza jest:

mur ceglany i budynki gospodarcze, najlepiej zachowała się południowa ściana urbanistyczna, utworzona z chlewni obecnie biura, szopy na nawozy i narzędzia obecnie biura, kuźni, za bramą dalej w tej ścianie stoją garaże, gorzelnia, oraz stodoła, za wschodnią ścianą  nie zachował się żaden budynek, stoją tam budynki powojenne; z północnej ściany urbanistycznej zachował się magazyn zbożowy oraz stajnia, stały tu też inne obiekty lecz nie uzyskano  informacji na ich temat; za północną ścianą urbanistyczną znajdował się sad.