OPIS PROJEKTU:

  Kamień Krajeński do 1939 roku był małą przygraniczną miejscowością. Osoby ją zamieszkujące, wyznania katolickiego, ewangelickiego i mojżeszowego tworzyły jej kulturę i rozwój. Na przestrzeni ostatnich 100 lat uległa ona zmianom demograficznym i infrastrukturalnym. Dziś brak w niej ludności żydowskiej i ewangelickiej. Zniknęły z zabudowy miejskiej synagoga i kościół ewangelicki.

   Aby nie zapominać o tej ciekawej historii Kamienia Krajeńskiego, należałoby ją w jakiś sposób utrwalić, zapisać, by zostawić po niej ślad dla kolejnych pokoleń. Zajęła się tym grupa „Śladowcy"

   Grupa ta  funkcjonuje od 2003 roku. Jako młodzi mieszkańcy miasteczka zajmujemy się przywracaniem pamięci wydarzeń, miejsc i postaci z  jego bogatej historii. Do tej pory, realizując przedsięwzięcie „Zadeptane ślady przeszłości", uporządkowaliśmy i zaopiekowaliśmy się  ewangelickimi cmentarzami znajdującymi się na terenie naszej gminy.

   Działania grupy nie są osamotnione. Wspierani jesteśmy merytorycznie i organizacyjnie przez Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie program „Ślady Przeszłości".

   Naszym nowym wyzwaniem stało się przygotowanie wystawy i wydanie publikacji pt:.„Kamień Krajeński na starej pocztówce i fotografii". Projekt nazwaliśmy „Memu miastu na do widzenia". Do widzenia nie oznacza pożegnania, lecz jest to refleksja nad przemijającym czasem. Do jego realizacji zaangażowaliśmy młodzież z Publicznego Gimnazjum i młodszych kolegów ze Szkoły Podstawowej w Kamieniu Krajeńskim. Młodzi ludzie stali się pośrednikami między swoimi rodzicami i dziadkami. Nawiązana w ten sposób więź międzypokoleniowa spowodowała, że  mieszkańcy bardzo chętnie udostępniali nam swoje fotografie, stare pocztówki, niosące w swojej treści olbrzymi potencjał emocjonalny i edukacyjny.

   Aby móc zrealizować nasze marzenie, napisaliśmy projekt do Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji  - Narodowej Agencji Programu Młodzież, na działania grupowe. Nasza inicjatywa spotkała się z przychylnością komisji oceniającej, która przyznała nam wsparcie finansowe. Był to ostatni moment na realizację pomysłu. Za kilka lat zabraknie osób starszych, które pamiętają dawny obraz miasteczka.

   Zapraszając w sentymentalną podróż do lat bezpowrotnie straconych, do Kamienia sprzed wieku, prosimy państwa, by nigdy, biorąc do rąk przypadkową nawet pocztówkę czy zdjęcie, nie wyrzucali jej, lecz przezornie schowali dla następnych pokoleń. 

   Informujemy, że  wszystkie działania młodzieży i koordynatorów (nauczycieli) są oparte na zasadzie pełnego wolontariatu. Pozyskane środki były przeznaczone tylko na działania celowe, nie na wynagrodzenia.

„Śladowcy" oraz  koordynator projektu  Aleksander Atamański

Strona tytułowa albumu.

Pocztówka z 1899 roku Pozdrowienia z Kamienia. Widok rzeki Kamionki i jeziora Mochel; panorama miasta od strony południowej; widok z kościoła ewangelickiego na rynek miejski i kościół katolicki.

Pocztówka z 1899 roku Pozdrowienia z Kamienia. Widok rzeki Kamionki i jeziora Mochel, panorama miasta od strony południowej; widok z kościoła ewangelickiego na rynek miejski i kościół katolicki; wieżę kościoła ewangelickiego.

Pocztówka z lat okupacji. Panorama miasta od strony wschodniej, cmentarza parafialnego (dzisiejsza ulica Dworcowa).

Pocztówka z lat okupacji. Panorama Kamienia od strony południowej (dzisiejsza ulica Sępoleńska).

Pocztówka z lat 30-tych XX wieku. Panorama miasta od strony północnej (dzisiejsza ulica Chojnicka).

Pocztówka z około 1915 roku. Widok na miasto z Zakładu św. Anny.

Pocztówka z lat okupacji. Widok na jezioro Mochel; willę Józefa Goerke`go i budynki gospodarcze Zakładu św. Anny.

Pocztówka z około 1910 roku Pozdrowienia z Kamienia (wysłana 10.10.1914r.) Widok Zakładu św. Anny.

Pocztówka: Zakład św. Anny po rozbudowie w 1913 roku.

Pocztówka z lat okupacji. Widok na Zakład św. Anny.

Pocztówka z lat okupacji. Zakład św. Anny w zimowej szacie.

Pocztówka z 1911 roku. Fragment miasta od strony wschodniej (dzisiejsza ulica Dworcowa).

Pocztówka z około 1910 roku. Hotel Buda- Hauptstra˛e 1. Róg dzisiejszej ulicy Głównej i Dworcowej.

Pocztówka Hotel du Nord, obieg pocztówki z 1913 roku (dzisiejsza ulica Główna).

Pocztówka z lat okupacji. Ulica Urlich-Seehawer-Stra˛e, (dzisiejsza ulica Główna).

Pocztówka: dom lekarza Alberta Eschnera, obieg pocztówki z 1915 roku.

Pocztówka z 1911 roku. Fragment rynku miejskiego.

Pocztówka z 1911 roku Pozdrowienia z Kamienia. Rynek miejski z widokiem na kościół katolicki.

Pocztówka z lat okupacji. Widok na rynek miejski.

Pocztówka z około 1910 roku. Ulica główna z widokiem na kościół katolicki.

Pocztówka z około 1910 roku. Ulica główna z widokiem na kościół katolicki. Kamieńska kolegiata.

Pocztówka. Kościół ewangelicki z około 1908 roku.

Pocztówka. Kościół katolicki z około 1910 roku.

Pocztówka - tryptyk z około 1930 roku. Widok na kościół katolicki; zachodnią pierzeję rynku; miasto od strony północnej.

Pocztówka Widok ogólny na miasto. Zdjęcie wykonane z wieży kościoła katolickiego. Obieg pocztówki z 1909 roku.

Pocztówka wielowidokowa Pozdrowienia z Kamienia z około 1910 roku. Widok na kamieński ratusz; kościół ewangelicki; kościół katolicki; Zakład św. Elżbiety; widok ogólny miasta od strony południowej.

Pocztówka tryptyk z 1914 roku. Widok na plebanię i salkę parafialną.

Pocztówka Kamień Prusy Zachodnie- tryptyk z około 1910 roku. Widok na willę Józefa Goerkego; kościół katolicki i kościół ewangelicki.

Pocztówka. Tryptyk z około 1911 roku. Widok ogólny miasta od strony cmentarza katolickiego; fragment rynku miejskiego; rozlewisko rzeki Kamionki i młyn.

Pocztówka z początku XX wieku: Gospoda w Dużej Cerkwicy.

Pocztówka z początku XX wieku Pozdrowienia z Orzełka.

Pocztówka tryptyk z około 1910 roku. Zamarte (Bonstetten, Jakobsdorf).

Pocztówka z około 1900 roku. Rynek miejski w Kamieniu

Fragment rynku miejskiego z widokiem na kościół katolicki. Zdjęcie z około 1940 roku.

Sadzenie drzewek na rynku miejskim w dniu 09 kwietnia 1935 roku. Na pierwszym planie Franciszek Rilinger (z laską), zasłonięty drzewkiem burmistrz Paweł Ernest.

Fragment południowo - zachodniej pierzei rynku w lipcu 1936 roku.

Panorama miasta od strony wschodniej około 1930 roku. Na pierwszym planie Elżbieta Landmesser (druga od lewej).

Elżbieta Landmesser (pierwsza z lewej). Zdjęcie zrobione około 1930 roku na drewnianym moście nad rzeką Kamionką (dzisiejsza ulica Leśna).

Ja (Jadwiga Jatzkowska) i Greta (Małgorzata Jatzkowska) a w środku nasza przyjaciółka przy młyńskim lesie. Tam tak pięknie szumiało!!!.

Budowa wieży strażackiej do suszenia węży  lata 30-te XX wieku

Paweł Ernest, burmistrz Kamienia w latach 1925-1937.

Kuchnia w młynie na ul. Chojnickiej  21 luty 1926 rok.

Rodzina państwa Sowińskich przed piekarnią na ul: Głównej, sierpień 1936 rok. Od lewej Stefania Sowińska, Stanisław Sowiński, Kazimierz Sowiński, Zygmunt Sowiński. W oknie Agnieszka Sowińska i sprzedawczyni Wanda (-).

Zakład fryzjerski damsko-męski Augusta Wagnera (z prawej strony) na ulicy Chojnickiej nr2, lata 30-te XX wieku.

Zakład fryzjerski Ernesta Wiedenhöfta, ulica Główna. Pierwsza od lewej pani Maria Owśnicka; lata 30-te XX wieku.

Dzieci wraz z ks. Bernardem Dąbrowskim przy salce parafialnej, lata 30-te XX wieku. Osoby rozpoznane: Elżbieta Landmesser.

Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży w ogrodzie plebani - 1934 rok. Od lewej siedzą Maria Jankowska, Waleria Hoppe, Jadwiga Dalhke, Elżbieta Landmesser. Powyżej od lewej siedzą: Helena Stypa, Maria Heizer, Anna Szlum. W górnym rzędzie od lewej siedzą Maria Stormowska, (?). Od lewej stoją: Herta Szlum, Wanda Urbańska, Maria Stypa, Irena Sylwestrowicz, Wanda Frydrychowicz, Apolonia Majorczyk, Wanda Gabrych, Wanda Wojciechowska.

Jan Czapiewski z siostrą Agnieszką i nianią panią Fischer w środku. Z tyłu po prawej stronie Elżbieta Riehl przybrana córka pani Fischer. Zdjęcie z około 1933 roku.

Drogowskaz w Witkowie, lata okupacji.

Rodzina Jatzkowskich. W środku seniorzy rodu Joanna i Stanisław. Na dole synowie Alfons i Józef.

Uroczystość 50-lecia organisty Jana Rilingera około 1937 roku. Od lewej z góry Franciszek Rilinger, Józef Rilinger, (-), Lotte Rilinger, (-), Anna Rilinger, Wanda Fridrychowicz, Jan Rilinger, Maria Semrau, Feliks Majewski, ks. proboszcz Franciszek Rydziewski, Helena Rilinger, Jan Rilinger ks. wikary Alojzy Ścisłowski. Na dole Urszula Rilinger, Franciszek Rilinger.

Kurs Kroju i szycia dla dziewcząt z gminy Kamień 09.05.1939 rok. W środku instruktorka pani Olga Łońska. Osoby rozpoznane: Franciszka Kłosowska, Agnieszka Buława, Helena Jędrzejczak, Janina Piesik, (-) Piesik, Mirosława Hoppe, Maria Stypa, Apolonia Majorczyk, (-) Sylwestrowicz, Helena Wolska, (-) Szczukowska, Maria Jankowska.

Stowarzyszenie kościelne Krucjata Eucharystyczna.

Boże Ciało dziewczęta sypiące kwiaty wraz z siostrą Metellą Madej na tle plebani, koniec lat 20tych XX wieku. Osoby rozpoznane: Agnieszka Buława, Elżbieta Landmesser, (-) Jankowska.

Kurs pszczelarski 21-22 sierpień 1937 rok. Zdjęcie na tle plebani. Osoby rozpoznane: Jan Wolak (kierownik szkoły), Ignacy Dziekan, Jan Jeliński (listonosz), (-) Grunau z Witkowa, Kazimierz Skiba (listonosz), Zofia Dziekan, Kowalik Jan, Alfons Rajski, Józef Myszkowski, (-) Stchtutzke, (-) Szachta, po lewej stronie tablicy Tadeusz Adamiak, po prawej (-) Dziekan.

Wspólna fotografia kamieńskich listonoszy wraz z żonami, lata 30-ste XX wieku. Od lewej siedzą: Walburga Kuligowska, (-) Marcińska, Maria Jelińska, Monika Podlewska, (-) Krzywkowska, (-) Jankowska, Joanna Buława. Od lewej stoją: Kazimierz Skiba, Franciszek Krzywkowski, Józef Kuligowski, (-) Marciński, Jan Jeliński, Jan Podlewski, (-) Buława, (-) Buława, Stanisława Dropiewska, Paweł Dropiewski, Jan Jankowski, Julian Buława, (-) Budnik, (-) Budnik.

Strażnicy Graniczni obwodu Kamień, lata 30-te XX wieku.

Strażnicy Graniczni na tle swojej siedziby w Kamieniu, lata 30-te XX wieku. Osoby rozpoznane (-) Wróblewski, (-) Kamiński.

Przejście graniczne polsko-niemieckie pomiędzy Witkowem a Starym Gronowem. Wycieczka uczniów Szkoły Powszechnej w Witkowie. Zdjęcie z około 1935 roku.

Zdjęcie uczniów z Witkowa na tle przedwojennej strażnicy granicznej. Zdjęcie z około 1935 roku. W kapeluszu nauczyciel pan Walerian Jarmark.

Patrol strażników granicznych podczas zimy w Witkowie.

Ochronka (przedszkole) im. św. Józefa w Kamieniu. Dzieci wraz z siostrą Mettellą Madej i opiekunką panią Łucją Żarkówną. Na zdjęciu między innymi: Andrzej Głomski, Jerzy Daroń, Longina Daroń, Kazimierz Majewski, Eugenia Daroń, Irena Jelińska, (-) Buda, Zygmunt Sowiński, Marta Bross, (-) Bross, (-) Loh, Władysław Podlewski, Anna Sprengel, Janina Buława, Cecylia Szweda, (-) Szweda, Benno Sell (cygan), Maria Buława, Kazimierz Sowiński, (-) (-) Budnik, Kurkowska Helena.

Dzieci uczęszczające do przedszkola im. św. Józefa w 1935 roku. Wraz z nimi siostra Laurencja Ostrowska, po prawej stronie Irena Sylwestrowicz. Osoby rozpoznane: Halina Pietruszewska, Cecylia Daroń.

Jedna z klas Prywatnej Szkoły Katolickiej wraz z siostrą Metellą Madej i nauczycielką panią Marią Posłuszną w ogrodzie. Zdjęcie z lat 30-tych XX wieku.

Uczniowie w jednej z klas Prywatnej Szkoły Katolickiej im. Królowej Jadwigi około 1935 roku. Osoby rozpoznane: siostra Cherubina (-) Szalski, Helena Kurkowska, Helena Wolska, (-) Loh.

Uczniowie klasy II Publicznej Szkoły Powszechnej w Kamieniu wraz z wychowawcą w 1927 roku.

Uczniowie Publicznej Szkoły Powszechnej w Kamieniu wraz z nauczycielami Stanisława Plichta, Józef Plichta, Marian Stutzke i kierownikiem szkoły Janem Wolakiem (siedzi w środku) w 1933 roku. Osoby rozpoznane: Władysław Skiba (-), (-) Jędrzejak.

Uczniowie Publicznej Szkoły Powszechnej w Kamieniu wraz z nauczycielami Stanisława Plichta, Józef Plichta, Marian Stutzke i kierownikiem szkoły Janem Wolakiem (siedzi drugi od prawej) w 1933 roku. Osoby rozpoznane: Irena Jelińska, Irena Trzebiatowska, Aniela Hoppe, Maria Frozyna, Janina Buława, Maria Buława, Maria Wagner, Maria Krawczyk.

Publiczna Szkoła Powszechna w Kamieniu w latach okupacji. Wśród uczniów nauczycielka pani Waltraudt Wróbel. Na zdjęciu między innymi: (-) Rilinger, Eugenia Ludwikowska, Halina Jażdżewska, (-) Stryszyk, Henryk Michałowski, Agnieszka Czapiewska, Stanisław Głomski, Stefan Wróblewski, Zygmunt Żychliński, Władysław Skiba, Eufemia Dunajska, Franciszek Rudnik, (-) Winkelmann, (-) Radojewska, Cecylia Daroń, (-) Szalski, Zofia Chrzan.

Paweł Lessel proboszcz Parafii Kamień w latach 1899-1936.

Uczniowie, grono pedagogiczne i rada szkoły na tle budynku 2-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Orzełku, wiosna 1939 rok. Wśród uczniów kierownik szkoły Czesław Jasiński.

Uczniowie Publicznej Szkoły Powszechnej w Dąbrowie wraz z kierownikiem szkoły Bernardem Krajnikiem na tle budynku, 27 kwiecień 1932 rok.

Pełna dokumentacja fotograficzna z projektu znajduje się w Galerii Zdjęć.